مقدمه

اسباب‌بازی‌ها به عنوان ابزارهای تربیتی و سرگرمی در دوران کودکی نقش بسیار مهمی دارند. این ابزارها می‌توانند به رشد ذهنی، فیزیکی، و اجتماعی کودک کمک کنند. یکی از راه‌های دسته‌بندی اسباب‌بازی‌ها بر اساس میزان آزادی عمل و ساختار آن‌هاست. اسباب‌بازی‌های باز و بسته دو گروه اصلی در این دسته‌بندی هستند که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. 

اسباب‌بازی‌های باز

اسباب‌بازی‌های باز به آن دسته از اسباب‌بازی‌ها گفته می‌شود که کودکان می‌توانند با استفاده از تخیل و خلاقیت خود آن‌ها را به شیوه‌ای دلخواه دستکاری کنند. این نوع اسباب‌بازی‌ها معمولاً فاقد دستورالعمل‌های پیچیده هستند و کودکان آزادی کامل دارند تا آن‌ها را به هر شکل ممکن استفاده کنند.

اسباب‌بازی‌های باز به کودکان این امکان را می‌دهند که به صورت آزادانه و  بدون محدودیت‌های خاص بازی کنند، برخلاف اسباب‌بازی‌های بسته که دارای  دستورالعمل‌ها، قوانین خاص و نتایج مشخص هستند. در اسباب‌بازی‌های باز،  کودک می‌تواند تخیل خود را آزادانه به کار گیرد و به ایجاد دنیای خود  بپردازد. این نوع اسباب‌بازی‌ها به دلیل ویژگی‌های انعطاف‌پذیر و متغیر خود  در هر بار بازی، تجربیات جدیدی را به کودک ارائه می‌دهند. برای مثال، وقتی  کودک با اسباب‌بازی‌های ساختمانی بازی می‌کند، می‌تواند طرح‌های مختلفی را  آزمایش کرده و به ساختن دنیای جدیدی بپردازد که هیچ‌گاه یکسان نیست.

اسباب‌بازی‌های باز مانند مجسمه‌های حیوانات،  لباس‌ها، و اسباب‌بازی‌های مغناطیسی، به کودکان اجازه می‌دهند تا بدون محدودیت‌های خاصی  از خلاقیت خود بهره ببرند. این نوع اسباب‌بازی‌ها به کودک امکان می‌دهند که دنیای خاص خود را بسازد و بازی‌های مختلفی از داستان‌گویی، نقش‌آفرینی، ساختن جهان‌ها یا بیان هنری ایجاد کند. به عنوان مثال، اسباب‌بازی‌های مغناطیسی مربعی مانند مگ مغناطیسی که با قطعات قابل اتصال ساخته شده‌اند، کودکان را تشویق می‌کنند تا ساعت‌ها به کاوش و ساختن بپردازند.

مواد طبیعی مانند آب، خاک رس، سنگ و چوب نیز نمونه‌های خوبی از اسباب‌بازی‌های باز هستند. این مواد به کودکان اجازه می‌دهند تا بدون محدودیت خاصی در محیط‌های مختلف بازی کنند و تجربه‌های جدید و متنوعی داشته باشند.

این نوع اسباب‌بازی‌ها به طور کلی بر خلاقیت و کشف دنیای اطراف خود تأکید دارند و مزایای بسیاری را در مقایسه با اسباب‌بازی‌های بسته دارند. اسباب‌بازی‌های بسته، که معمولاً اهداف خاصی دارند و به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های خاصی را یاد بگیرد، ممکن است در موقعیت‌های خاص مفید باشند، اما اسباب‌بازی‌های باز با ارائه آزادی عمل بیشتر، به کودکان اجازه می‌دهند تا دنیای خود را به شیوه‌ای منحصر به فرد شکل دهند.

نمونه‌ها:

  • لگو: قطعات مختلفی که کودک می‌تواند با استفاده از آن‌ها ساختارهای مختلفی بسازد.
  • عروسک‌های چوبی یا ابزارهای هنری: عروسک‌ها یا مواد هنری که امکان خلق داستان‌ها و اشکال جدید را فراهم می‌کنند.

مزایا:

  1. تقویت خلاقیت: اسباب‌بازی‌های باز به کودکان اجازه می‌دهند که به شکلی خلاقانه فکر کنند و ایده‌های جدیدی را خلق کنند.
  2. تقویت مهارت‌های حل مسئله: با مواجهه با چالش‌هایی که در ساخت و طراحی پیش می‌آید، کودک قادر به حل مشکلات و یافتن راه‌حل‌های مناسب خواهد بود.
  3. افزایش استقلال: این نوع بازی‌ها به کودک این امکان را می‌دهند که مستقل عمل کند و از راه‌های مختلف برای رسیدن به هدف خود استفاده نماید.

معایب:

  1. ممکن است حواس کودک را پرت کند: در صورتی که کودک هنوز به مهارت‌های حل مسئله تسلط نداشته باشد، ممکن است دچار سردرگمی شود.
  2. عدم وجود راهنمایی ساختارمند: برخی از کودکان ممکن است در مواجهه با اسباب‌بازی‌های باز دچار گیجی شوند و به دشواری بتوانند بازی را ادامه دهند.

اسباب‌بازی‌های بسته

اسباب‌بازی‌های بسته به آن دسته از اسباب‌بازی‌ها گفته می‌شود که دارای دستورالعمل مشخص برای استفاده هستند و کودک باید طبق این دستورالعمل‌ها عمل کند. این نوع اسباب‌بازی‌ها معمولاً هدف مشخصی دارند و در قالب یک بازی ساختاریافته ارائه می‌شوند.

اسباب‌بازی‌های بسته اغلب با اهداف خاصی طراحی می‌شوند و ممکن است قوانین  سختگیرانه‌ای داشته باشند که کودک را به سمت یک نتیجه یا هدف مشخص هدایت  کنند. این نوع اسباب‌بازی‌ها مانند پازل‌ها یا بازی‌های رومیزی معمولاً  نتیجه مشخصی دارند، مانند تمام کردن یک تصویر یابرنده شدن در یک بازی. 

نمونه‌ها:

  • پازل‌ها: پازل‌هایی که کودک باید قطعات مختلف آن را در کنار هم قرار دهد.
  • اسباب‌بازی‌های الکترونیکی و رباتیک: اسباب‌بازی‌هایی که با دستورالعمل‌های مشخصی عمل می‌کنند.

مزایا:

  1. تقویت مهارت‌های شناختی: بازی‌های بسته معمولاً هدف مشخصی دارند که به تقویت تفکر منطقی و حل مسئله کمک می‌کند.
  2. آموزش کار گروهی: در بازی‌هایی که نیاز به همکاری دارند، کودک می‌تواند یاد بگیرد که چگونه با دیگران تعامل کند.
  3. ساختارمند بودن: برای کودکانی که نیاز به هدایت دارند، این نوع بازی‌ها مفیدتر هستند زیرا محدودیت‌ها و دستورالعمل‌ها به آنها کمک می‌کند که بازی را به درستی انجام دهند.
  4. بهبود حافظه: بچه  ها یاد می گیرند که با به خاطر سپردن دستورالعمل ها و عناصر بازی هر بار  که بازی می کنند، بر اسباب بازی ها و بازی های بسته تسلط پیدا کنند. محققان دریافتند کودکانی که با پازل (یک اسباب‌بازی با انتهای بسته) بازی  می‌کنند، از توانایی‌های شناختی متفاوتی از جمله حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت  استفاده می‌کنند. 

معایب:

  1. کمبود خلاقیت: در اسباب‌بازی‌های بسته، کودکان کمتر می‌توانند خلاقیت خود را به نمایش بگذارند و معمولاً طبق الگوی ثابت عمل می‌کنند.
  2. محدودیت در آزادی عمل: دستورالعمل‌های خاص این بازی‌ها ممکن است آزادی عمل کودک را کاهش دهد و به آن‌ها اجازه ندهد که از تخیل خود بهره ببرند.

نتیجه‌گیری

هر دو نوع اسباب‌بازی‌های باز و بسته مزایا و معایب خاص خود را دارند. اسباب‌بازی‌های باز برای تقویت خلاقیت، مهارت‌های حل مسئله و استقلال کودک مناسب هستند، در حالی که اسباب‌بازی‌های بسته برای تقویت مهارت‌های شناختی، کار گروهی و آموزش ساختارهای خاص مفید هستند. انتخاب نوع اسباب‌بازی باید با توجه به نیازهای رشدی کودک، سن و شخصیت او صورت گیرد. بنابراین، ترکیبی از این دو نوع اسباب‌بازی می‌تواند بهترین راه برای رشد همه‌جانبه کودک باشد.